logo

Eerste ervaringen met de Winterbeek

Auteur: Nico Jansen
Datum: 15 februari 2009

Oase aan de Zuidas

Sinds half januari 2009 stroomt de winterbeek vanuit het moeras van de Oeverlanden naar de poldertocht, een verval van ongeveer -1.10NAP naar -1.90NAP, over een lengte van 40 meter, door een duiker onder het fietspad, en vervolgens door het zand met een fraaie kronkel. Winterbeek
Per etmaal stroomt er ± 450m³ helder water weg, dus in de afgelopen 4 weken is er ongeveer 12.000.000 liter water weggestroomd. Het oppervlakte land dat uiteindelijk afwatert op dit punt is ongeveer 19 hectare, 190.000m². De neerslag in dezelfde periode bedroeg ongeveer 60mm, dat is 60 liter per m². Op het totale oppervlakte viel dus zo'n 11.400.000 liter neerslag. Van verdamping is in deze periode van het jaar vrijwel geen sprake, dat komt pas weer wanneer de bomen in blad komen, en met het hoger worden van de temperatuur.

Dat er wellicht meer water afstroomt dan er aan neerslag valt, kan verklaard worden door kwelwater vanuit het Nieuwe Meer, dat een winterpeil heeft van -0.67NAP, wat voor een permanente waterdruk zorgt en dus een grondwaterstroom voedt die verderop langs het moeraspad weer aan het oppervlakte komt. Maar ook een zekere foutmarge in de berekening van het afstroomdebiet, dat zijn natuurlijk momentopnamen met een interval van een week, kan het verschil verklaren.
Winterbeek
De winterbeek voldoet in elk geval aan mijn verwachtingen, het laat levendig stromend water zien, water dat net als een echte beek voortdurend aan de zandbedding schuurt en knaagt. Nu wordt zichtbaar duidelijk dat het zand schelphoudend is, want de bodem van de beek spoelt de schelpen schoon, maar de schelpen zijn te zwaar om met de stroom meegevoerd te kunnen worden. Waar een steile zandwand instort wordt het zand mee gespoeld en vormen zich mooie stroomribbels op de bodem. Met de schep hebben we het tracé uitgegraven, wat een kunstmatig uitziend kanaal opleverde, nu doet het stromend water de rest, wat een natuurlijker uitziend resultaat geeft. Ik ga wel elke zaterdag even kijken of er door instorting van de wanden geen blokkade is ontstaan, die ingrijpen nodig maakt. Maar natuurlijk ook voor het eigen plezier, kijken naar stromend water gaat niet snel vervelen. Voor het gemak hebben we er een bank bij gezet. Winterbeek
Vanwege de vele nachtvorst van de laatste tijd blijkt nog een leuke bijkomstigheid van stromend water, het houdt het water langer ijsvrij. Zoals de Amazone nog kilometers voorbij de monding, ver op de oceaan, nog merkbaar invloed heeft op het zeewater, zo houdt de winterbeek de poldertocht ter plekke vrij van ijs, als het niet al te hard vriest! Stroomopwaarts loopt de winterbeek dus onder het fietspad door met een buis met een diameter van 16cm, dan komen we de oude uitloop tegen in de vorm van een buis met een diameter van 12,5cm onder stelcon-platen. Vervolgens de randsloot van het moeras, de stroming buigt linksaf naar de stapstenen. De stroomopening tussen de twee stapstenen bedraagt zo'n 25cm. Dan bereiken we het uitgebreide moeras, met een oppervlakte van ± 2 hectare. Stroming is hierin niet meer te bespeuren, dat zien we pas weer onder het knuppelbruggetje in het moeraspad. Het moeras tussen het pad en de Oude Haagseweg stroomt duidelijk af op het zuidelijke deel van het moeras. Winterbeek
Als we op het kruispunt van paden rechtsaf slaan komen we uit bij de Oude Haagseweg, en een stuwtje in de sloot die hier loopt. Het niveau van de sloot staat, dankzij de stuw, ongeveer 35 centimeter boven dat van het moeras, dus -0.75NAP. Deze sloot wordt gevoed door afstromend water van de hoger gelegen delen van de oeverlanden, veelal grondbergen die vanuit het verleden hier zijn blijven liggen, bijvoorbeeld de zeeklei die hier begin jaren 80 is gedumpt, uitgegraven uit de bouwput van het WTC aan de zuidas. Maar via een zijgeultje, ter hoogte van het bushok aan de Oude Haagseweg, stroomt ook vanuit het centrale rietland en het moeras dat erachter ligt, water naar de sloot. De waterpeilen van deze twee terreingedeelten liggen in de wintertijd nog zo'n 20 à 30 centimeter boven dat van de sloot, dus op -0.55 of -0.45 NAP. Dat betekent dat het waterpeil van het centrale rietland in de winter hoger staat dan het peil van het Nieuwe Meer, een hoogste punt in de wijde omgeving! Winterbeek
Ik wil dat binnenkort met een waterpassing in het veld gaan controleren. Hier is sprake van een "kom" in het landschap, waarvan de randen hoger liggen dan de omgeving. Uit de aard der zaak wordt een dergelijke kom vooral gevoed met hemelwater, vergelijkbaar met de situatie zoals in het Korenburgerveen, en elders in de Achterhoek. Alleen, ons centrale rietland droogt in de zomer geheel op, het water zakt in de bodem, of stroomt zijdelings weg. Een kom met levend hoogveen, een bijzonder aantrekkelijk en rijk biotoop, heeft winter en zomer een natte omgeving nodig. Het loont de moeite om hier nog eens nader naar te gaan kijken. Tegenwoordig is het technisch mogelijk om een staand foliescherm aan te brengen tot enkele meters diepte om een terrein hydrologisch te isoleren van de omgeving, waardoor zijdelingse afstroming wordt tegengegaan. Misschien een idee voor Oeverlanden. De realisatie van dit eerste onderdeel van het tienpuntenplan uit de nota"Oase aan de zuidas" heeft ertoe geleid om nog eens gedetailleerder te kijken naar de waterstromen en waterpeilen in de Oeverlanden.
Winterbeek De Winterbeek is tegen weinig kosten en met 50 uur spierarbeid aangelegd in december en januari. Ik hoop dat we elke winter, van half januari tot half mei, als er tenminste voldoende neerslag is, er met genoegen naar kunnen kijken! Een volgend punt dat we eerdaags willen gaan realiseren is een ijsvogelwand op de kop van het Jaagpadbos, bij de gemaalkolk.
Omhoog